/Klokkenluiders beschermd
TEKST Piet Van den Bergh | FOTO Jorm Sangsorn | LEESTIJD: 4 MINUTEN | 18 JANUARI 2023
Het wetsontwerp dat de Europese klokkenluidersrichtlijn omzet in Belgische wetgeving voor privébedrijven werd op 15 december 2022 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De regeling treedt twee maanden na de dag van bekendmaking – dus op 15 februari 2023 – in werking. Door de nieuwe regelgeving zijn klokkenluiders voortaan beschermd tegen ontslag. Ondernemingen vanaf 250 werknemers moeten een intern meldingskanaal opzetten. Ook voor de publieke sector werd de Europese klokkenluidersrichtlijn omgezet in wetgeving.
ZWART OP WET | KLOKKENLUIDERS /
Klokkenluiders zijn personen die bepaalde inbreuken melden. Deze melding kan zowel intern, binnen de onderneming, als extern gebeuren. In het laatste geval gaat het bijvoorbeeld om een melding aan de bevoegde autoriteiten of het doorgeven van inbreuken aan de pers. Enkel de melding van inbreuken op welbepaalde domeinen wordt beschermd. Het gaat om inbreuken op de wetgeving inzake overheidsopdrachten, financiële diensten (bijv. witwassen), productveiligheid, veiligheid van het vervoer, milieubescherming en nucleaire veiligheid, dierenwelzijn en volksgezondheid, consumenten- en privacybescherming en inbreuken op de Europese interne markt. Daarnaast wordt ook de melding van sociale en fiscale fraude beschermd.
Verplicht intern meldingskanaal
Grote bedrijven met meer dan 250 werknemers moeten vanaf februari 2023 een verplicht intern meldingskanaal opzetten. Bedrijven tussen 50 en 250 werknemers moeten dit ook, maar hebben hiervoor nog de tijd tot december 2023. Deze interne meldingskanalen moeten ervoor zorgen dat het melden van een inbreuk ernstig wordt genomen binnen de onderneming. Het is dus belangrijk dat het kanaal dusdanig wordt opgezet dat meldingen snel terechtkomen bij de verantwoordelijken van de onderneming. Tenzij de melding anoniem gebeurde, moet de melder binnen de 3 maanden na de melding hierover feedback ontvangen.
De meldingskanalen moeten in de ondernemingen worden opgezet met inachtneming van het sociaal overleg op ondernemingsvlak. Dring er daarbij op aan dat meldingen die betrekking hebben op de bevoegdheid van het overlegorgaan verder worden opgevolgd binnen het betrokken overlegorgaan (bijvoorbeeld door het Comité PB voor zaken die betrekking hebben op de veiligheid op de werkvloer). De naam van de melder mag daarbij niet bekend gemaakt worden. Noch binnen het overlegorgaan, noch daarbuiten.
Sociaal overleg
Ook al valt er niet meteen een stortvloed aan meldingen door klokkenluiders te verwachten, het is belangrijk erover te waken dat er geen parallel circuit ontstaat waarbij bepaalde problemen aangekaart worden binnen de onderneming los van het sociaal overleg. Het opnemen van gemelde problemen binnen het sociaal overleg kan ook voor een betere opvolging van de gemelde problemen zorgen.
De wet voorziet expliciet dat elke werknemer het recht heeft om een werknemersvertegenwoordiger of een vakbond te raadplegen vooraleer een melding te doen. Mocht je een vraag krijgen van een mogelijke klokkenluider, hou er dan rekening mee dat de wetgeving toch wel enkele valkuilen bevat. Contacteer ons via je secretaris of een specialist binnen je centrale vooraleer een advies te geven.
Externe en openbare melding
Niet enkel de persoon die een dergelijke interne melding doet wordt voortaan beschermd als klokkenluider. De wet voorziet ook de oprichting van een extern meldingskanaal, een overheidsinstantie die de meldingen dan verder zal opvolgen. Daarnaast is ook een openbare melding mogelijk, bijvoorbeeld op de sociale media of in de pers. Normaliter gebeurt een melding best eerst aan het interne of externe meldingskanaal, maar in urgente gevallen kan een melding meteen openbaar gebeuren.
Ontslagbescherming
De wet verbiedt represailles van welke aard ook tegen een klokkenluider, al leert de praktijk dat de kans op ontslag toch niet gering is. Een werknemer die toch represailles ondervindt als gevolg van een melding die gebeurde in overeenstemming met de regels van de wet, heeft recht op een schadevergoeding tussen 18 en 26 weken.
/En in de publieke sector?
De Wet van 8 december 2022 betreffende ‘de meldingskanalen en de bescherming van de melders van integriteitsschendingen in de federale overheidsinstanties en bij de geïntegreerde politie’ werd op 23 december 2022 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en trad in werking op 2 januari 2023 (sneller dus dan de wet voor de privésector). Interne meldingen gebeuren in beginsel bij de federale overheidsinstantie zelf. Het externe meldingskanaal werd bij de federale ombudsmannen opgericht (www.federaalombudsman.be).
Op Vlaams niveau werd op 18 november een decreet gestemd over de klokkenluiders. Dit werd op 1 december 2022 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd en trad op 11 december 2022 in werking. Het decreet is van toepassing op een brede waaier aan overheidsinstanties die onder de bevoegdheid van het Vlaamse Gewest en de Vlaamse Gemeenschap vallen: de diensten van het Vlaams Parlement, de Vlaamse administraties, de Vlaamse provincies, gemeenten en OCMW’s, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, welzijnsverenigingen, … Het toepassingsgebied van de regeling voor de Vlaamse publieke sector is breder dan wat de Europese klokkenluidersrichtlijn voorschrijft. De interne meldingskanalen kunnen verschillen naargelang de overheidsinstantie. Er staat ook een extern meldingskanaal open, als personeelsleden menen dat een inbreuk niet doeltreffend kan behandeld worden of wanneer er een risico op represailles bestaat.
De kanalen en procedures voor de interne meldingen en voor de opvolging daarvan moeten worden vastgelegd na overleg met de representatieve vakbonden, zowel op federaal als op Vlaams vlak.
