ARTIFICIELE INTELLIGENTIE /
"AI wordt nu meestal ingevoerd zonder voorafgaand sociaal overleg"
TEKST Donatienne Coppieters I Foto CFDT I LEESTIJD 4 MINUTEN I 15 MAART 2023
/Franca Salis-Madinier over de aanwending van artificiële intelligentie op de werkvloer
Franca Salis-Madinier is nationaal secretaris van de Franse vakbond CFDT en vicevoorzitter van de werknemersgroep in het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC). Auteur van een gids over artificiële intelligentie (AI), wil ze kaderleden en militanten van vakbonden bewust maken van de uitdagingen van AI voor de arbeidswereld.
“Bij het Europees Economisch en Sociaal Comité heb ik me vastgebeten in het onderwerp. Al in 2017 brachten we adviezen uit, waarin we wezen op de grote uitdagingen voor de arbeidswereld en de samenleving. In mijn eigen vakbond, de CFDT, praatten we toen vooral over robotisering en automatisering in de industriële sector. Artificiële intelligentie (IA) – die ingrijpt in alle sectoren – kreeg toen nog niet de aandacht die ze vandaag krijgt. De vakbondsafgevaardigden uitten op een groot debat dat we in 2018 organiseerden veel angst voor AI, met name vreesden ze verlies van banen en de vervanging van mensen door machines. Duidelijk werd ook dat AI meestal werd ingevoerd zonder voorafgaand sociaal overleg en dus zonder inspraak van de mensen op de werkvloer.”
Hoe hebben jullie het aangepakt naar mIlitanten toe?
“We hebben opgelijst wat voor ons belangrijk is: AI mag niet leiden tot discriminatie; de resultaten die voortvloeien uit AI moeten transparant zijn, de werkgelegenheid mag er niet onder lijden, mensen moeten opleidingsmogelijkheden krijgen om er mee te werken, … Vervolgens hebben we een werkgroep opgericht met vakbondsmilitanten uit verschillende sectoren. Aangezien er behoefte was aan instrumenten om het onderwerp te demystificeren en er een onderwerp van sociale dialoog van te maken voor onze militanten en leden, hebben we de ‘Gids voor artificiële intelligentie op het werk. Uw rechten tegenover algoritmen’ uitgewerkt.”
Wat zijn de belangrijkste bezorgdheden van werknemersafgevaardigden over AI?
“De terugkerende vraag is hoe ik kan weten of mijn bedrijf AI gebruikt. Militanten zijn bezorgd over de digitale kloof en de controle van werknemers. Hoe weet ik of managers spionagetools gebruiken, of ze gegevens verzamelen en of ze die gebruiken? Microsoft 365 bijvoorbeeld kan alle gegevens van werknemers verzamelen: waar je bent, hoe snel je typt, hoe lang je werkt, of je werkgerelateerde of persoonlijke sites bezoekt. Er is ondoorzichtigheid omdat er geen overleg of sociale dialoog is rond deze controle.”
In welke sectoren is kunstmatige intelligentie het diepst ingeburgerd?
“AI is alomtegenwoordig. Banken lopen voorop in het digitaliseringsproces en maken steeds meer gebruik van AI. De verzekerings- en financiële sector hebben veel taken geautomatiseerd. De Amerikaanse bank JP Morgan heeft bijvoorbeeld filialen geopend die dankzij AI 10 keer minder werknemers nodig hebben. In de automobielsector en de industrie is tegenwoordig één persoon nodig in plaats van 20 om toezicht te houden op bepaalde taken. Ook voor marketingdoeleinden wordt AI gebruikt: cookies houden bij wat je koopt en zo ontvang je gerichte reclame.”
“Vakbondsmilitanten moeten heel goed op de hoogte zijn waar en voor wat AI gebruikt wordt in hun onderneming.”
Hoe moeten vakbonden en militanten ermee omgaan?
“Vakbondsmilitanten moeten heel goed op de hoogte zijn waar en voor wat AI gebruikt wordt in hun onderneming. Ze moeten actief worden betrokken bij het beheer van gegevens die via AI worden verkregen. De eerste stap is het stellen van vragen over AI aan het management tijdens vergaderingen van de ondernemingsraad. Wanneer een nieuwe technologie wordt geïntroduceerd, moet de ondernemingsraad hierover worden geraadpleegd. Maar AI wordt niet gepresenteerd als een nieuwe technologie. Microsoft 365 bijvoorbeeld wordt niet gezien als een nieuwe technologie, maar als een computerprogramma. Bijgevolg is er geen overleg over de invoering ervan, ook al kan het alle gegevens van een werknemer registreren.”
Moet er een specifieke wet komen over het gebruik van AI?
“Er zijn al veel wetten en regels die veel van de kwesties die nu naar boven komen met AI bestrijken: over gendergelijkheid, over het tegengaan van discriminatie, over de bescherming van de gezondheid en de veiligheid op het werk, over de GDPR (gegevensbescherming), ... De instrumenten bestaan, maar worden weinig gebruikt als het om AI gaat omdat de link niet wordt gelegd. Op Europees niveau wordt gewerkt aan een ‘AI Act’, een Europese verordening over artificiële intelligentie. Die zou in 2024 moeten worden aangenomen, maar bevat nu weinig over de gevolgen voor werk en werknemers. Er moet een richtlijn komen die alle kwesties en risico’s van AI met betrekking tot de arbeidswereld bestrijkt. Dat is wat het Europees Vakverbond verdedigt.”
Kunnen we een ethisch AI-keurmerk overwegen?
“Er zou inderdaad een Europees label kunnen komen voor bedrijven die zich willen inzetten voor een ethisch gebruik van AI. Maar niet alle spelers wier instrumenten wij dagelijks gebruiken zijn Europees. AI-systemen komen vooral uit China en de Verenigde Staten. Chinese burgers hebben niet veel te zeggen over hun persoonsgegevens. De naleving van de Europese waarden moet worden gecertificeerd. Software van Microsoft wordt bijvoorbeeld in alle bedrijven in alle sectoren gebruikt en gegevens mogen niet zonder Europese toestemming aan de Amerikaanse overheid worden verstrekt. Uitgangspunt moet zijn dat we (nieuwe) technologieën op een goede manier aanwenden voor de arbeidswereld en de samenleving. AI biedt heel wat kansen. Maar tegelijk moeten we erover waken dat beslissingen door algoritmes worden gesuperviseerd door mensen. Mensen moeten het laatste woord hebben en dan ook ‘bevelen’ van algoritmes kunnen negeren.”
/BIO
Franca Salis-Madinier is nationaal secretaris van de Franse vakbond CFDT en vicevoorzitter van de werknemersgroep in het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC). Zij is de auteur van een gids over artificiële intelligentie (AI).
ACV-brochure over AI
Het ACV maakte de brochure ‘Artificiële intelligentie op de werkvloer. Gids voor militanten’. Met tips hoe je hierover in gesprek kan gaan met je werkgever.
