ONDERNEMING /
Betrek werknemers bij de preventie van burn-out en psychosociale risico’s
TEKST Laurent Lorthioir I Foto Manop Boonpeng | 17 JANUARI 2024 | LEESTIJD: 4 MINUTEN
De enorme toename van het aantal gevallen van burn-out – een stijging van 40% tussen 2016 en 2021 – , grensoverschrijdend gedrag en stress op het werk in het afgelopen decennium is een verontrustende trend. De voorbije jaren werden dan ook heel wat projecten opgestart om psychosociale risico’s (PSR) te voorkomen. De sociale partners werden actief betrokken bij enkele projecten.
Steeds meer “specialisten” schuimen ondernemingen af om er hun methode ter preventie van stress en/of burn-out te komen voorstellen. Heel vaak bestaat die uitsluitend of voornamelijk uit individuele begeleiding (stressbeheersing, yogalessen, voedingsadvies, enz.) zonder dat er echt en concreet wordt stilgestaan bij de arbeidsorganisatie. Experts zijn het er nochtans over eens dat de arbeidsorganisatie de belangrijkste oorzaak is van burn-out. Op welke manier kan een onderneming dan doeltreffend burn-out en PSR in ruime zin voorkomen? Als antwoord hierop zetten we de belangrijkste conclusies uit de projecten van de Nationale Arbeidsraad (NAR) en de FOD Werkgelegenheid op een rijtje. Beide projecten komen min of meer tot dezelfde conclusies.
Primaire preventie van burn-out bij de NAR
Via gesubsidieerde projecten in ondernemingen en sectoren konden de sociale partners binnen de NAR op het terrein een aanpak testen rond de primaire preventie van burn-out op basis van een globale, collectieve en participatieve benadering. Academische experts analyseerden vervolgens de resultaten en formuleerden een aantal aanbevelingen.
Om burn-out doeltreffend te voorkomen moet de aanpak:
• gericht zijn op het verbeteren van de psychosociale omgeving in al haar aspecten. Met andere woorden, een collectieve aanpak die stilstaat bij de arbeidsorganisatie en het individu;
• van onderuit tot stand komen, in dialoog met de verschillende stakeholders, in de eerste plaats de werknemers en hun vertegenwoordigers;
• mikken op zowel snelle verbeteringen als op langdurige inspanningen (niet beperkt blijven tot eenmalige maatregelen);
• gebaseerd zijn op een intern draagvlak (zowel bij de werkgever als bij de werknemers op wie de preventiemaatregelen van toepassing zijn);
Tot slot stellen de experts vast dat de sectoren de ondernemingen de gelegenheid bieden om een stap verder te gaan in hun preventiebeleid rond PSR. De middelen van de ondernemingen (op het vlak van financiën en expertise) zijn immers vaak beperkt waardoor ze heel vaak enkel de situatie kunnen analyseren zonder concrete maatregelen te nemen. De sectoren kunnen hen helpen om concrete acties te ondernemen. Deze vaststelling sluit naadloos aan bij het volgende punt.
-//-
11 sectoren werden geselecteerd. Experts beoordeelden de projecten in het najaar van 2023. Dit onderzoek bracht een aantal interessante vaststellingen aan het licht.
_
Sectorprojecten ter preventie van PSR
In november 2021 lanceerde de federale overheid het “actieplan mentaal welzijn op het werk” dat onder meer voorziet in subsidies voor sectorprojecten ter preventie van PSR. Om in aanmerking te komen voor subsidies van de FOD Werkgelegenheid moesten de projecten beantwoorden aan een reeks strenge criteria zoals innovatief zijn, participatief zijn, én in de eerste plaats gericht zijn op primaire preventie en collectieve, concrete en duurzame (dus langdurige) maatregelen treffen. Elf sectoren (PC 111, 118, 120-214, 124, 126, 149.01, 209, 318.02, 327.01, 327.03, 332) werden geselecteerd. Experts beoordeelden de projecten in het najaar van 2023. Dit onderzoek bracht een aantal interessante vaststellingen aan het licht.
-//-
“Experts zijn het er over eens dat de arbeidsorganisatie de belangrijkste oorzaak is van burn-out.”
_
Informatie verstrekken en sensibiliseren over PSR
Uit de analyse van de verschillende projecten blijkt dat er op het terrein een reële nood bestaat om alle actoren in te lichten en te sensibiliseren over PSR. Meestal kennen werknemers, leidinggevenden en directie het begrip PSR onvoldoende. Weten waar het om gaat is nochtans de basisvoorwaarde voor een doeltreffend preventiebeleid. Daarom lag de focus van de sectorprojecten op duidelijke en toegankelijke informatietools. Zo was er een project waar, aan de hand van een videospelletje, de “werknemer-speler” te maken kreeg met verschillende situaties in de onderneming die hij juist moest inschatten en waarvoor hij een oplossing moest vinden. Uit de evaluatie van het project bleek dat de werknemers dankzij het ludieke karakter belangstelling kregen voor preventie en inzicht verwierven in de opzet en de basisprincipes.
Werknemers betrekken, belangrijk uitgangspunt bij elk project
De aanpak en de acties om PSR te voorkomen moeten zo goed mogelijk aansluiten bij de realiteit in de onderneming. Daarom is het belangrijk om te vertrekken vanuit de vaststellingen en waarnemingen van de werknemers tijdens het project. Werknemersparticipatie is een essentieel element in het kader van welzijn op het werk.
Goede communicatie tussen alle actoren
Het is belangrijk dat iedereen - werknemers, werkgevers en sectoren - wordt betrokken en open en gestructureerd kan communiceren. Een constructieve dialoog biedt de mogelijkheid om snel de doelstellingen van het preventieplan bij te sturen. Dit gebeurt normaal gezien in het Comité PB.
Preventie van PSR op lange termijn
Een preventieplan rond PSR vergt een langetermijnaanpak. De voorbereiding van het preventieplan is een belangrijke fase die niet overhaast mag gebeuren (werknemers en directie raadplegen, de dialoog aangaan, de werkmethode vastleggen, nadenken over maatregelen om de geïdentificeerde risico’s te voorkomen, enz.).
De preventiemaatregelen vergen ook een langetermijnaanpak: eenmalige maatregelen leiden zelden tot goede resultaten. Doeltreffende preventie van PSR veronderstelt dat je de werking van de onderneming en de arbeidsorganisatie grondig bekijkt. Een nieuwe werkmethode toepassen of de arbeidsorganisatie grondig aanpassen vergt tijd, voldoende inspanningen en langetermijndenken. De preventiemaatregelen moeten ook regelmatig worden opgevolgd om de impact te evalueren en ze eventueel bij te kunnen sturen. Met andere woorden, preventie van PSR (en risico’s in het algemeen) stopt nooit!
De FOD Werkgelegenheid zette een aantal informatietools online waarmee je in je onderneming de werknemers en de directie kan sensibiliseren over PSR.
