Op alle niveaus, zowel federaal als regionaal, zien we een versterking aan de rechterzijde. Al is de effectieve uitkomt daarvan op het beleid per regio nog te bekijken. In Wallonië staat een rechts beleid met MR en Les Engagés in de steigers. In Vlaanderen leidt het resultaat waarschijnlijk tot een meerderheid waarbij Vooruit Open Vld zal aflossen, met mogelijk dus een eerder verrassende koerswijzing na 10 jaar centrumrechts. In Brussel wordt de knoop zowel binnen als tussen de taalgroepen nog complex om te ontwarren.

Federaal liggen de kaarten volgens de commentatoren duidelijk. Dat valt echter allemaal nog te bekijken. Mathematisch kan er nog heel wat en de onderlinge belangen zijn allesbehalve gelijklopend. Maar het gewicht van een versterkte rechtse MR en N-VA en het nog onbeproefde maar eerder centrumrechts Les Engagés zal zich hoe dan ook laten voelen. Met die elementen kunnen we al wel een reeks uitdagingen, en mogelijk soms ook opportuniteiten, oplijsten waar werknemers mee geconfronteerd zullen worden.

Een strikt budgettair kader

We schreven het hier eerder al, maar met dank aan de absurde Europese begrotingsregels wacht ons waarschijnlijk een consolidatietraject van 28 miljard over de komende 7 jaar. Consolidatie staat niet per definitie gelijk aan besparen, want 28 miljard kan je ook vullen met extra inkomsten. Al zullen besparingen moeilijk te vermijden zijn, ook als we zien wat de verschillende partijen voorstellen. De grote vraag zal zijn waar de besparingen zullen worden doorgevoerd. We weten dat er in het economisch beleid en de steun aan bedrijven nog heel wat middelen te halen zijn, al is maar de vraag of deze in het vizier zullen komen. Net zoals de vraag is in welke mate er toch ook naar bijkomende inkomsten zal worden gekeken. Maar we weten dat partijen als N-VA en MR met alle macht de deur naar nieuwe inkomsten zullen proberen gesloten houden.

Sociale zekerheid in het vizier

De campagne toonde al aan dat in de discussies die bij de regeringsvormingen zullen worden gevoerd de sociale zekerheid een belangrijke rol zal spelen. Rechtse partijen als N-VA maakten er een erezaak van om vooral op de kap van de sociale zekerheid te besparen, met het inperken van de groeinorm voor de gezondheidszorg, een quasi afschaffing van de welvaartsenveloppe, naast het niet-indexeren van een reeks uitkeringen.

-//-

Rechtse partijen als N-VA maakten er een erezaak van om vooral op de kap van de sociale zekerheid te besparen.

_

Groot aandachtspunt wordt de werkloosheid. Werkgevers en politici vinden zich in het gemakzuchtige beeld dat werklozen maar de zetel uit moeten om een goede job te vinden, zonder veel rekening te houden met de realiteit waar langdurig werkzoekenden mee geconfronteerd worden. Een beperking van de werkloosheid in de tijd is terug te vinden bij MR, N-VA en CD&V. Zowel Vooruit als Les Engagés koppelen een inperking aan het aanbieden van een basisbaan of zones zonder langdurige werkloosheid, waarmee het hele opzet van die ideeën eigenlijk wordt ondergraven.

Kortom: het wordt cruciaal om te bewaken dat de werknemers niet de sluitpost worden van de begroting door het afnemen van huidige en toekomstige socialezekerheidsrechten.

Een fiscale hervorming

Ongeveer elke hond met een hoed die verkozen wilde worden, had tijdens de campagne de mond vol van een fiscale hervorming en werken doen lonen. Dat geeft hoop dat er ook effectief werk van zal worden gemaakt. Al is de ene hervorming de andere niet. Een fiscale hervorming moet de belasting op arbeid verschuiven naar belastingen op andere bronnen, in de eerste plaats vermogen en vermogenswinst, maar ook vervuiling. Dat zal evenwichten vragen die budgettair sluitend zijn. Te zien of de initiële blauwdruk van de vorige minister van Financiën Vincent Van Peteghem zal terugkomen, waar al een degelijke aanzet zat. Al zaten er ook enkele valse noten tussen. Hopelijk kunnen we wel al de valse riedel dat het verschil tussen werken en niet-werken 500 euro moet zijn achter ons laten, gezien elke telling uitwijst dat dat zo goed als altijd het geval is.

Maar als het gaat om werken te doen lonen, is de grote vraag of een hervorming van de loonnormwet op tafel kan komen. Die zet nog steeds een slot op collectieve loononderhandelingen, ook met de onderhandelingen 2025-2026 in zicht. Het standpunt van de rechtse partijen N-VA en MR kennende wordt dat niet evident, dus aanhoudende druk zal aangewezen zijn.

Klimaat in de koelkast?

Grote afwezige tijdens de campagne was het klimaatthema. Dat mag dan al gedemodeerd zijn in de media, weg is de problematiek allerminst. Verstikkende droogtes vielen vorige jaren meer op, maar ook de zompige winter en lente voorspellen niet veel goeds.

Inzetten op transitie door de afbouw van fossiele brandstoffen en een overstap naar een klimaatneutrale samenleving zal veel meer inspanningen vergen dan een steriel debat over kerncentrales die – zelfs als alle reglementaire horden zouden zijn genomen, en dat zijn geen kleine – nog minstens 8 jaar bouwtijd moeten doorlopen. Hoe een nieuwe federale regering de omslag in de industrie en brede samenleving vorm wil geven, en vooral hoe we daarbij iedereen meenemen in een rechtvaardig beleid, blijft in grote mate nog een vraagteken op basis van de campagnes en programma’s.

een klimaatneutrale samenleving zal veel meer inspanningen vergen dan een steriel debat over kerncentrales die – zelfs als alle reglementaire horden zouden zijn genomen, en dat zijn geen kleine – nog minstens 8 jaar bouwtijd moeten doorlopen. Hoe een nieuwe federale regering de omslag in de industrie en brede samenleving vorm wil geven, en vooral hoe we daarbij iedereen meenemen in een rechtvaardig beleid, blijft in grote mate nog een vraagteken op basis van de campagnes en programma’s.

Werknemers- en syndicale rechten

Ook af te wachten is hoe werknemers- en vakbondsrechten er vanaf zullen komen. Wie het programma van de MR er bij neemt, kan de hele bingo aanvinken van aanvallen op de syndicale vrijheden: de invoering van rechtspersoonlijkheid van vakbonden, en zo indirect een poging om het recht op staken in te perken, het afnemen van de uitbetaling van de werkloosheid, het buitenwerken van sociale partners in de sociale zekerheid en de sectorale fondsen en het omzeilen van vakbonden op de werkvloer. Ook N-VA is in hetzelfde bedje ziek. Dat is natuurlijk niet nieuw, de vraag is hoe hard sommige eisen zullen weerklinken. En de weerklank zal dan weer afhangen van de uiteindelijke regeringssamenstelling. Waakzaamheid is echter geboden.

Daarmee is zeker niet alles gezegd. Wat bijvoorbeeld met een staatshervorming? Mogelijk wacht ons nog een ingewikkelde discussie, met ook daar potentiële gevaren zoals een splitsing van delen van de sociale zekerheid. Voor werknemers valt er op die werf echter weinig te halen, in het beste geval is een hervorming neutraal, in het slechtste betekent het inleveren op rechten.

Evenzeer is de vraag wat voor migratie- en integratiebeleid zal gevoerd worden. De grondwetsherziening laat toe deze legislatuur rechten te versterken in de grondwet, maar de vraag zal zijn in welke mate fundamentele mensenrechten ook gerespecteerd zullen worden in het beleid.

Impact op het sociaal overleg

Ook af te wachten is de impact die de verkiezingen zullen hebben op het verdere verloop van het sociaal overleg. Voor de verkiezingen kwam de Groep van Tien nog naar buiten met een gezamenlijke verklaring rond mobiliteit. Doel was de problematiek van slechte mobiliteitsinfrastructuur, betaalbaarheid en kwaliteit op de politieke agenda te zetten, met ook een luik voor verdere onderhandelingen tussen de sociale partners. Voor het ACV moet het daarbij vooral gaan over de problematiek van werknemers in afgelegen woon- of werkzones. Dat overleg moeten we nu nog aanvatten.

Ondertussen werd ook schuifelend de aanzet gemaakt naar besprekingen rond de welvaartsenveloppe. Dat mechanisme moet zorgen voor de aanpassingen van de verschillende uitkeringen aan de stijgende welvaart. De kans op een regering voor de volgende cyclus lijkt wat gestegen, maar de politieke besparingsdiscussies en de houding van de werkgevers ten aanzien daarvan zullen bepalend zijn.

Werkgevers zien duidelijk al meer opportuniteiten dan tijdens Vivaldi en het ordewoord hervormingen vertaalt zich zelden ten voordele van de werknemer. Net zoals ook het gemeenschappelijk vakbondsfront zich nog zal moeten positioneren, met een grote vraag wat het betekent als Vooruit, maar vooral PS, niet zouden toetreden tot de federale regering.