ACTUEEL /
Klimaattop in Bakoe boekt zeer teleurstellend akkoord
TEKST Thomas Vael / FOTO Hakanyalicn / 11 DECEMBER 2024 / LEESTIJD: 5 MINUTEN
Om de steeds ingrijpendere klimaatverstoring aan te pakken zijn de jaarlijkse internationale klimaattoppen (COP)1 een belangrijk forum. De COP 29 in Bakoe begon echter met een valse noot. De Azerbeidzjaanse gastheer noemde olie en gas ‘een geschenk van God’. Op elke klimaattop zou het net over het omgekeerde moeten gaan: het veel sneller afbouwen van de uitstoot van fossiele brandstoffen. Er werd in Bakoe dan wel een nieuw akkoord gevonden rond de wereldwijde koolstofmarkt, maar het blijft voor landen en bedrijven mogelijk om via allerlei mechanismen hun fossiele uitstoot niet af te bouwen.
Dit klimaatoverleg stond voornamelijk in het teken van verplichte hernieuwde engagementen over een veel hoger jaarlijks bedrag voor het internationaal klimaatfonds. De afspraak dat rijke landen jaarlijks 100 miljard dollar per jaar verstrekken aan klimaatfinanciering verloopt immers in 2025. Arme en kwetsbare landen toonden duidelijk aan dat dit bedrag aanzienlijk omhoog moet om de omslag te kunnen maken naar groene energie en zich beter te wapenen tegen de toenemende klimaatrampen. Vanaf 2030 is er jaarlijks minstens 1300 miljard dollar nodig aan klimaatfinanciering berekenden klimaatexperts. Enkel al vooruitziende maatregelen rond rechtvaardige transitie van kwetsbare werknemers zullen vele tientallen miljarden dollars per jaar behoeven.
Financiering dramatisch onder de lat
Er zat zeer weinig schot in de onderhandelingen. Grote delegaties van kwetsbare landen verlieten kwaad het slotoverleg. In extremis werd alsnog een akkoord bereikt over een slottekst, maar pessimisme en ontgoocheling overheersten. De rijke landen gaan pas tegen 2035 jaarlijks 300 miljard dollar in het klimaatfonds investeren. Ook werd geen engagement aangegaan om wereldwijd publieke investeringen te verhogen om klimaatrampen te vermijden en in te perken.
Net als veel kwetsbare landen besloten de aanwezige vakbondsvertegenwoordigers vanuit heel de wereld om geen officieel standpunt in te nemen uit onvrede over het historisch slechte proces en eindresultaat van deze COP. Het engagement van 300 miljard dollar is zonder twijfel too little too late.
Bovendien werd door de onwil rond noodzakelijke financiering geen rekening gehouden met de noodzakelijke voortgang in het Just Transition-werkprogramma. De klimaatrisico’s en -gevolgen die werknemers nu al zeer sterk ondervinden, vooral in ontwikkelingslanden, werden in veel teksten gewoon onder de mat geveegd.
De internationale vakbondsdelegaties verhoogden dan ook meteen de inzet van de volgende COP 30 (in het Braziliaanse Belém). Daar moet elk land zijn nieuw klimaatplan presenteren (NDCs). Elk van die klimaatplannen moet rechtvaardige transitieplannen bevatten, met sterke aandacht voor veranderingen in werkgelegenheid, sociale bescherming en de sociale implementatie van maatregelen. Aan die klimaatplannen moet een nauwe dialoog met vakbonden en ngo’s voorafgaan.
“De nieuwe regeringen in Vlaanderen en Wallonië moeten veel sterkere engagementen aangaan, of we volgen komende jaren een totaal onverantwoorde klimaatkoers.”
Thomas Vael
Belgisch klimaatbeleid geeft het slechte voorbeeld
De EU moest in Bakoe een voortrekkersrol opnemen nu de toekomstige president Donald Trump al heeft laten weten dat hij de VS opnieuw uit het klimaatakkoord van Parijs zal terugtrekken. Helaas, ondanks de oproep van België tot meer internationale samenwerking en klimaatfinanciering bij aanvang van de top, was ons land verre van een uitblinker tijdens de onderhandelingen. De Vlaamse en Waalse regeringen deden niets om ervoor te zorgen dat ons land een ambitieuze Europese positie innam op het vlak van klimaatfinanciering. Zodus deelde België samen met andere rijke Europese landen in de algemene malaise rond het gebrekkige engagement voor noodzakelijke enorme financieringsinspanningen.
16 van de 27 Europese lidstaten, waaronder België, presenteerden ondertussen nog geen nieuw ambitieus klimaatplan. België blijft jaarlijks wel miljarden euro’s spenderen aan subsidies voor fossiele brandstoffen. De federale onderhandelaars overwegen zelfs een vermindering van onze bijdrage aan de internationale klimaatfinanciering. De voorlopige klimaatdoelstellingen in het Belgisch klimaatplan 2025-2030 zijn eens te meer een incoherente mengelmoes van regionale plannen. De ambities zijn niet in lijn met de EU 2030-doelstellingen, en evenmin met het vonnis in de Klimaatzaak. De doelstellingen op vlak van hernieuwbare energie en efficiënt energiegebruik zijn eveneens ruimschoots onder de verwachtingen. België stevent bovendien af op een tekort, opgebouwd tot en met 2030, van 13 Megaton. Dit tekort gaat er nog steeds vanuit dat het huidige beleid uitpakt zoals gepland. Met de nieuwe regionale regeerakkoorden is deze basis nog onwaarschijnlijker geworden.
De tijd tikt weg. Het voor de klimaatopwarming cruciale scharnierjaar 2030 is nog één regering verwijderd. Een gebrek aan nationale actie zal bovendien leiden tot oplopende koolstofprijzen: in 2027 treedt het emissiehandelssysteem voor gebouwen en transport (ETS2) immers in werking. Als de vraag naar fossiele brandstoffen niet daalt, zullen de prijzen hiervan ook in ons dagelijks leven doorstijgen. Ook de prijs van nationale emissierechten, waarmee landen een eventueel tekort moeten afkopen, zal de hoogte in schieten. Een somber scenario voor de Belgische begroting die nu al voor enorme besparingen staat.
Het ACV benadrukt nogmaals de hoogdringendheid van de oproep van de Belgische klimaatcoalitie tijdens deze klimaattop: de nieuwe regeringen in Vlaanderen en Wallonië moeten veel sterkere engagementen aangaan, of we volgen komende jaren een totaal onverantwoorde klimaatkoers. België heeft nog drie maanden om een verbeterd energie- en klimaatplan in te dienen, nadat de vorige versie door de Europese Commissie als totaal ontoereikend werd teruggestuurd. Wij roepen alle regeringen – ook de toekomstige federale regering – op om hun verantwoordelijkheid te nemen. Stop met fiscale cadeaus uit te delen aan de meest vervuilende bedrijven in ons land en kom met klimaatbeleid dat elke Belg meeneemt richting een leefbare toekomst. Er moeten veel meer publieke middelen beschikbaar worden gemaakt voor concrete klimaatmaatoplossingen. Voor het ACV is de invulling van het Belgisch sociaal klimaatfonds begin volgend jaar cruciaal. Maar tegelijk betekent het slechts een aanzet tot massaal investeren in een klimaatneutrale toekomst voor heel de bevolking, met een betere levenskwaliteit en groene, kwalitatieve jobs. Als we – zoals we nu bezig zijn – achteraan blijven bengelen in het peloton van welvarende Europese landen, en ons tegelijk niet veel sterker engageren voor de ontwikkelingslanden, dan worden de klimaatgevolgen onbeheersbaar. En zal het ook in België dweilen met de kraan open zijn, zowel financieel als maatschappelijk. Spreken we af dat we het in Belém beter zullen doen, verzamelde nieuw verkozen Belgische klimaatministers?
1. De belangrijkste vergadering in de internationale klimaatonderhandelingen is de COP, de Conference of the Parties of de Conferentie van de Partijen: de COP is de jaarlijkse vergadering van alle landen die het VN-Klimaatverdrag hebben geratificeerd en waar alle belangrijke beslissingen genomen worden. Deze gaat traditiegetrouw door op het einde van het jaar (november/december) in een gastland dat zich hiervoor kandidaat stelt.
