ONDERNEMING /
Preventie van psychosociale risico’s
Geconfronteerd met een aanzienlijke toename van het aantal werkonderbrekingen ten gevolge van psychosociale risico’s (PSR), maar ook met de vooruitgang van het wetenschappelijk onderzoek op dit vlak, is er de laatste jaren (eindelijk) een grotere bewustwording bij de politiek en de werkgevers dat deze problemen niet onder de mat mogen worden geveegd. Recent werden talrijke initiatieven genomen rond de preventie van psychosociale risico’s op het werk.
Bij werkgerelateerde psychosociale risico’s gaat het om professionele risico’s die zowel schade berokkenen aan de geestelijke als de lichamelijke gezondheid van werknemers en die een grote impact kunnen hebben op de goede werking en prestaties van ondernemingen en op de veiligheid. De oorsprong van deze risico’s ligt in de arbeidsorganisatie, de arbeidsinhoud, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden en de intermenselijke relaties op het werk. Stress, pesterijen, burn-out, conflicten, zelfmoord, alcohol- en drugsmisbruik zijn de meest bekende uitingen van deze risico’s.
Psychosociale risico’s zijn belangrijkste oorzaak van werkverzuim
Ondanks de ingrijpende hervorming in 2014 van de wetgeving inzake de preventie van psychosociale risico’s, zijn deze meer dan ooit de belangrijkste oorzaak van langdurige werkonderbrekingen van één jaar of langer (38% in totaal). Het ACV zegt al jaren dat de ernst van de situatie niet genoeg kan benadrukt worden en voert campagne voor een beter begrip en preventie van psychosociale risico’s op het werk. Te lang zijn de opeenvolgende regeringen hier doof voor gebleven. Van hun kant schoven werkgevers alle schuld in de schoenen van de werknemers zelf, die geen veerkracht zouden hebben1.
Preventie van burn-out
De explosieve toename van het aantal gevallen van burn-out is waarschijnlijk de belangrijkste aanleiding voor de grotere bewustwording rond het probleem van psychosociale risico’s op het werk. Reeds in september 2017 heeft de Hoge Gezondheidsraad in zijn advies nr. 9339 de (vaak door de werkgeversbank overgenomen) argumenten die alle schuld leggen bij de werknemer zelf – die te weinig veerkracht, flexibiliteit en aanpassingsvermogen zou hebben – definitief begraven. De Hoge Gezondheidsraad gaf de aanbeveling om bij de preventie van burn-out allereerst na te denken over een aanpassing van het maatschappijmodel (prestatiegericht model), waarmee burn-out grotendeels samenhangt. “Het werkorganisatiemodel zou werkbaarder moeten worden”, stelde de Hoge Gezondheidsraad.
Op basis van deze argumenten steunden de sociale partners twee projectoproepen binnen de Nationale Arbeidsraad die gericht zijn op innovatieve, participatieve en collectieve primaire preventie van burn-out. Deze projecten zijn uitgevoerd tussen 2018 en 2020 (zie de website van de NAR voor meer details over de wetenschappelijke bevindingen van deze projecten). Momenteel worden instrumenten ontwikkeld waarmee burn-out in bedrijven beter kan worden voorkomen. Daarnaast zijn of worden nog andere projecten uitgevoerd waarbij de sociale partners in meer of mindere mate betrokken waren of zijn, onder meer via Fedris voor de zorg- en de banksector en via het RIZIV.
-//-
Te lang schoven werkgevers alle schuld in de schoenen van de werknemers zelf, die geen veerkracht zouden hebben.
_
Federaal actieplan mentaal welzijn op het werk
Nu burn-out steeds meer centraal komt te staan, bestaat het risico dat het preventiebeleid in bedrijven alle andere dimensies van preventie rond psychosociale risico’s gaat verwaarlozen: pesterijen, geweld, stress, alcoholisme, enz. Het probleem moet in zijn geheel worden bekeken!
Het ACV voert bijvoorbeeld al vele jaren campagne ter voorkoming van pesten of seksuele intimidatie en geweld op het werk. Zo heeft het ACV onlangs samen met de andere sociale partners een advies ingediend bij de minister van Werk, waarin ervoor wordt gepleit dat slachtoffers van discriminatie die in hun bedrijf om psychosociale hulp vragen worden beschermd tegen mogelijke represailles (ontslag, overplaatsing, enz.). Dit advies leidde tot het opstellen van een wet.
Bovendien wordt het binnenkort verplicht voor alle bedrijven met minstens 50 werknemers om een vertrouwenspersoon te hebben (tot nu toe werd dit alleen “sterk aanbevolen”). Dit moet het gemakkelijker maken om te luisteren naar en steun te verlenen aan werknemers die lijden op het werk.
Het ACV werkt ook samen met de federale overheidsdiensten van Werkgelegenheid, Ambtenarenzaken, Zelfstandigen en Middenstand, Sociale Zaken en Volksgezondheid aan het Federaal actieplan mentaal welzijn op het werk. Dit plan bestaat uit verschillende onderdelen: een bewustmakings- en informatiecampagne (zie www.ikvoelmegoedophetwerk.be) die al in 2021 werd gelanceerd; een oproep voor sectorale projecten voor de preventie van psychosociale risico’s op het werk (projecten die momenteel lopen); verschillende werkgroepen over verschillende PSR-thema’s die tot doel hebben de wetgeving te hervormen en nieuwe maatregelen te nemen (het ACV zal daar zijn voorstellen op tafel leggen); enz. De laatste fase van het plan is het op grote schaal verspreiden van instrumenten en het ondersteunen van bedrijven bij de preventie van psychosociale risico’s op het werk.
Mentaliteitsverandering nodig
De impuls die nu is gegeven om een betere preventie van psychosociale risico’s op het werk te ondersteunen juichen we toe. Ook de betrokkenheid van de sociale partners bij de meeste projecten is een goede zaak. Toch mogen we niet al te optimistisch zijn: alle spelers zijn eindelijk rond de tafel gaan zitten, maar de taak blijft immens en het is essentieel dat iedereen beseft dat uiteindelijk alleen een aanpassing van het prestatiegerichte model dat in de meeste bedrijven van kracht is, ons in staat zal stellen om psychosociale risico’s op het werk effectief en op grote schaal te voorkomen. Evenzo is een mentaliteitsverandering nodig om burn-out, pesterijen, geweld en discriminatie op het werk te bannen!
/Meer weten?
Op acv-militanten.be vind je heel wat informatie over psychosociale risico’s op het werk.
Of raadpleeg de brochure 'Psychosociale risico’s op het werk en syndicale actie’.
1. Veerkracht: het vermogen harde klappen te boven te komen, zich aan te passen aan veranderingen. Met dit concept moet voorzichtig worden omgesprongen: een werknemer die lijdt is niet noodzakelijkerwijs een werknemer die zich niet kan aanpassen. Als de arbeidsorganisatie in het bedrijf niet gezond is, is het niet aan de werknemer om zich daaraan aan te passen, maar aan de organisatie om te veranderen!
